Beste mensen,
Ik heb nog een keertje een vraag voortvloeiend uit mijn subwooferproject. Vandaag heb ik de eindversterkerprint voltooid en met knikkende knieen de voeding ingeschakeld. Geen rook, geen vonken, nee, het lijkt erop dat hij OK is. Maar ik heb nog een vraag waar ik niet uit kom, het betreft de instelling van de opamp. Het schema staat nog steeds op
Links boven de opamp zitten twee weerstanden. Ik citeer hier wat de bouwbeschrijving zegt: "Bij het opbouwen van de versterkerprint moeten de weerstanden R3 en R4 nog even niet worden aangebracht; we komen daar zo op terug." R3 en R4 zijn die twee weerstanden die linksboven de opamp zitten (beide
8M2), ze zitten allebei aan de 18 volt (gemaakt met weerstand en zenerdiode bovenin), de linker zit dan aan de + ingang van de opamp (ook nog een weerstand van 31K6 naar massa parallel met C van 3n3), de rechter aan de - (hier een R van 1K naar massa). Nu komt het, ze komen er dus op terug: "Deze weerstanden zijn bedoeld om de bias-stroom van IC1 te compenseren zodat er op de versterkeruitgang geen gelijkspanning komt te staan. We meten daartoe met een hoogohmige voltmeter (multimeter) de spanning op pen 3 van IC1 (nvR: dat is de + ingang). De gemeten spanning ligt waarschijnlijk in het mV-bereik. De compensatieweerstanden kunnen nu simpelweg worden berekend met behulp van de volgende formule: R3=R4=18V/Upen3*31,6KOhm. Bij ons proefexemplaar bleek er een biasstroom door R2 te lopen van ruim 2 micro-ampere, hetgeen resulteerde in de in het schema aangegeven waarde van 8M2 voor R3 en R4. Bij de AD847 kan dit echter van exemplaar tot exemplaar behoorlijk verschillen."Tot zover de tekst van Elektuur. Ik heb die weerstanden dus niet gemonteerd (aan de ingang is niets aangesloten) en gemeten op pen 3, ik heb een Dynatek
9040 waarvan ik de ingangsweerstand niet van buiten ken maar hij is in elk geval hoogohmig. Ik meet op pen 3 0 volt. Echt helemaal niets, ook geen tiende mV. Als ik dan de limiet van die formule neem, dan zouden R3 en R4 dus open moeten blijven. Ik heb dan echter -1,27 volt op de uitgang staan (nog geen luidspreker aangesloten). Monteer ik die twee weerstanden zoals Elektuur ze berekend heeft bij hun exemplaar, dan meet ik op pen 3 70 mV (lijkt me dan gewoon een spanningsdeler) en op de speakeruitgang van de versterker -1,3 volt DC. Zijn de weerstanden nog niet gemonteerd, dan meet ik wel op pen 2 38,7 mV maar ja, het gaat om pen 3. Oh ja, op pen 6, de uitgang van de opamp, blijft -1 volt staan. Of heeft de DC-waarde op de uitgang hiervan geen invloed, gaat het enkel om de AC (je ziet dat ik van opamps niet zoveel kaas gegeten heb).Wat ook raar is, is dat de ruststroom door alle vier de eindtorren verschillend is. Ik heb hem b.v. afgesteld door 22 mV te meten over de rechtsbovenste weerstand (in serie met de tor) zoals het in de beschrijving staat, dan is de spanning over de weerstand van de tor rechtsonder bijna hetzelfde (25 mV) maar de stroom door de andere twee torren (dus eentje boven en eentje beneden, beide links) is dan een stuk minder, rond de 15 mV. Dit terwijl de vermogensweerstanden hetzelfde zijn (van die platte inductie-arme) en de meetwaarden van "b", dat zijn de "gates" t.o.v. pos en neg voeding, overal hetzelfde zijn: 2,45 volt (klopt ook met waarde's die Elektuur opgeeft, 2 V +100% of -50%. De torren zijn verder ook exact hetzelfde aangesloten, de gate's zitten via die weerstanden van 100 Ohm (en die zijn allemaal hetzelfde, heb ik nagemeten) parallel dus het verschil moet hem of in de vermogensweerstanden zitten (enorme toleranties? zo'n lage waarden kan ik niet echt precies meten met mijn meter) of in verschillende eigenschappen van de torren. Is dit iets waarover ik mij zorgen moet maken?
Ik begrijp de formule ook niet helemaal. Volgens mij moet je hier meneer Van Dale niet om raad vragen en eerst die twee spanningen delen om dan met 31,6 te vermenigvuldigen, zie ik dat goed? Ik kom dan bij hun 2 micro-ampere uit op een weerstand van 9 MOhm - zij zouden dan 63 mV gemeten hebben.
Is er iemand die weet hoe ik dit kan oplossen? Zo ja, dan zou ik het op prijs stellen indien deze persoon deze kennis met mij zou willen delen :-). Enerzijds zou ik zeggen dat bij een meting van 0 mV op pen 3 ik gewoon die weerstanden door niets kan vervangen (open laten) maar ja, dan zit ik nog altijd met -1,25 volt op de uitgang... Kan dat ook nog ergens anders door worden veroorzaakt behalve de biasstroom van de opamp die niet goed gecompenseerd wordt? In elk geval zijn alle onderdelen juist (ik meet elke weerstand ook even na voor ik hem er in zet) en ik heb zeeeeer precies gewerkt. Ik heb de print na afloop nog heel grondig gecontroleerd en er zitten geen opbouwfouten in (is geetste print). Ik kijk er enorm naar uit om te kijken (luisteren) of er ook geluid uit het apparaat zal komen maar dat durf ik nu nog niet met DC op de uitgang.
Vriendelijke groeten, Rene